18 Ιουν 2014

Φωνολογικά Φαινόμενα Της Μεγαρικής Διαλέκτου - ΕΛΕΟΝΩΡΑ ΔΗΜΕΛΑ

Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύτηκε στο 2ο τόμο του περιοδικού PWPL (Patras Working Papers on Linguistics) και το δημοσιεύω χωρίς καμία αλλαγη.
http://pwpl.lis.upatras.gr/index.php/pwpl/article/view/58/68


Abstract

This paper deals with the phonological phenomena in the Modern Greek dialect of Megara. The dialect of Megara, sharing similarities with the dialects of Kymi and Aigina (cf. Kontosopoulos [1994] 2006), is placed in the so calledold Athenian dialectal group (cf. Newton 1972), as it retains various characteristics of the old Athenian dialect which is no longer in use. Elaborating on oral and written data, we discuss the following phenomena: i) the pronunciation ofυ as [u] or [ju], ii) tsitakismos or depalatalization, according to Pantelidis (2009) and Newton (1972) respectively, iii) the epenthesis of /γ/, and iv) the primary hiatus.

Key-words: phonological characteristics, dialect, idiom, depalatalization, palatalization, tsitakismos, softening, epenthesis.

1. Εισαγωγή[1]
Η μελέτη του μεγαρικού ιδιώματος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όχι μόνο λόγω της γεωγραφικής του κατανομής, αλλά και λόγω της σύνδεσής του με τη διάλεκτο[2] των παλαιών Αθηναϊκών η οποία δε βρίσκεται πλέον εν χρήσει (βλ. Χατζιδάκις, 1915-6• Μπεναρδής, 2005• Newton, 1972•). Αναλυτικότερα, απαντά σε μία περιοχή η οποία περιβάλλεται από χωριά με Αρβανιτόφωνους ομιλητές ή ομιλητές της Κοινής Νέας Ελληνικής (εφεξής ΚΝΕ), και εμφανίζει ιδιαίτερες ομοιότητες με την Παλαιά Αθηναϊκή, η οποία αντικαταστάθηκε σταδιακά (ήδη από τον 19ο αι., βλ. Καρατζάς, 1940, 1944• Newton, 1972) από τη Νέα Αθηναϊκή (ή ΚΝΕ), μια διάλεκτο δημιουργημένη βάσει των Πελοποννησιακών και Επτανησιακών ιδιωμάτων (βλ. Παντελίδης, 2001, 2007• Κεχαγιόγλου, 1999• Κοντοσόπουλος, 1999• Browning, 1995• Μπαμπινιώτης, 1998• Μέρτζιος, 1964).
Αν και βρίσκεται στη ζώνη του ίντα[3] (βλ. Κοντοσόπουλος 1983-4), δεν κατατάσσεται στα νότια[4] ιδιώματα, εξαιτίας των φωνολογικών (βλ. κεφάλαια 2 και 5)και μορφολογικών (βλ. Παντελίδη, στον ίδιο τόμο) χαρακτηριστικών του. Όπως θα καταστήσουμε έκδηλο ακολούθως, παρουσιάζει φωνολογικές ομοιότητες με τα ιδιώματα της Κύμης (Χατζιδάκις, 1915-6• Αλεξανδρής, 1958), της Αίγινας (Thumb 1891) αλλά και της Μάνης (Mirambel, 1929• Βαγιακάκος, 1953).

Στην παρούσα μελέτη, προσεγγίζω τα παρακάτω φωνολογικά φαινόμενα:

α) Προφορά του υ σε ου/ιου, όπως κρούσταλλο [krústalo] αντί για κρύσταλλο [krístalo] ή φουσάω [fusáo] αντί γιαφυσάω [fιsáo]. Το φαινόμενο αυτό (βλ. κεφ. 2) παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ως προς τις ιστορικές ερμηνείες που έχουν έως τώρα δοθεί, και ως προς τη συγχρονική του κατανομή στη διάλεκτο, καθώς δεν περιορίζεται σε λέξεις που περιέχουν υ (π.χ. περουχάω (> περιχύνω), γιούνεται (> γίνεται).
β) Τσιτακισμός ή απουρανικοποίηση (depalatalization, βλ. Newton, 1972), όπως βερυκοτσέα [verikotséa] αντί γιαβερυκοκιά [verikocá] ή δοκανίτσι [ðοkanítsi] αντί για δεκανίκι [ðekanítsi]. Ο τσιτακισμός (βλ. κεφ. 3) αποτελεί κοινό διαλεκτικό χαρακτηριστικό (ισόγλωσσο) πολλών βόρειων και νότιων ιδιωμάτων της νεοελληνικής διαλεκτικής ποικιλίας.
γ) Επένθεση του /γ/ στα όρια μορφημάτων, όπως δουλεύγω [ðulévγο] αντί για δουλεύω [ðulévο] ή κουρεύγω [kurévγο] αντί για κουρεύω [kurévο]. Πρόκειται για ένα φαινόμενο (βλ. κεφ. 4) το οποίο επίσης απαντά όχι μόνο σε νότια αλλά και σε βόρεια ιδιώματα.
δ) Απουσία συνίζησης, όπως φασκομηλέα [faskomiléa] αντί για φασκομηλιά [faskomiʎá] ή μαχαιρέα [maçeréa] αντί για μαχαιριά [[maçerʝá]. Η παρουσία/ απουσία συνίζησης[5] στη διαλεκτική ποικιλία της ελληνικής αποτελεί προσφιλές θέμα διερεύνησης τόσο στη συγχρονική και όσο και στη διαχρονική του διάσταση (βλ. κεφ. 5).

Kαλωσόρισμα-Welcoming-Bienvenidos

Αν και καθημερινά χρησιμοποιούμε τη γλώσσα, αν και όλοι μας εκφράζουμε ισχυρές απόψεις για τη δομή της, για τις ιδιότητές της και για τη σωστή της χρήση, σπάνια σταματούμε, έστω και για μια στιγμή, για να σκεφτούμε για αυτό το θαύμα.
Οι λεγόμενοι "ειδικοί" της γλώσσας, μας μιλάνε για την "κακή" χρήση του από ανέκαθεν" ή και άλλων λέξεων, μας δίνουν διαλέξεις για την ετυμολογία τους, αλλά επιμελώς δεν μπαίνουν μέσα στο ίδιο το θαύμα της γλώσσ" ας: Το πώς στην πραγματικότητα λειτουργεί .
Σας ζητώ να σκεφτείτε για ένα μόνο λεπτό: αυτή τη στιγμή διαβάζετε αυτό το κείμενο και το κατανοείτε, αλλά, δεν έχετε συνειδητή γνώση για το πώς το καταφέρνετε!
Η μελέτη αυτού ακριβώς του μυστηρίου, είναι η επιστήμη της Γλωσσολογίας.

Η γλώσσα είναι μια ψυχολογική ή γνωσιακή ιδιότητα των ανθρώπων. Δηλαδή,υπάρχουν κάποιες ομάδες νευρώνων που δουλεύουν ασταμάτητα στον εγκέφαλό μου και μου επιτρέπουν αυτή τη στιγμή να κάθομαι εδώ και να παράγω αυτές τις ομάδες από γράμματα. Ανάλογα, σε εσάς υπάρχουν άλλες ομάδες νευρώνων που σας επιτρέπουν να κατανοείτε αυτά τα σημεία και να τα "μεταφράζετε" σε κατανοητές ιδέες και σκέψεις.

Υπάρχουν όμως κι άλλα πολλά υποσυστήματα που εμπλέκονται εδώ.
Αν εγώ, αυτή τη στιγμή, σας μιλούσα, θα παρήγαγα ηχητικά κύματα με τις φωνητικές μου χορδές και θα άρθρωνα ήχους ομιλίας με την γλώσσα, τα χείλη, τις φωνητικές χορδές. Στην άλλη άκρη, εσείς θα ακούγατε αυτά τα ηχητικά κύματα και θα τα μεταφράζατε σε ήχους ομιλίας χρησιμοποιώντας τα ακουστικά σας όργανα. Αυτή η μελέτη της Ακουστικής και της Άρθρωσης της ομιλίας ονομάζεται: Φωνητική.

Όταν πιά θα μεταφράσετε τα ηχητικά κύματα σε νοητικές αναπαραστάσεις, τα αναλύετε σε συλλαβές και τα κατηγοριοποιείτε.
Π.χ. Κάθε ομιλητής της ελληνικής γνωρίζει ότι το συμφωνικό σύμπλεγμα /χθ/ είναι επιτρεπτό στην ελληνική, αλλά το σύμπλεγμα */θχ/ όχι. Έτσι η ψευδο-λέξη /χθέτα/ μπορεί να υπάρξει, ενώ η */θχέτα/ , όχι. Αυτό το πεδίο της γλωσσικής επιστήμης εξετάζει η Φωνολογία.

Μετά θα παίρνατε αυτές τις ομάδες των ήχων και θα τις οργανώνατε σε μονάδες με σημασία ( Μορφήματα και λέξεις).
Π.χ, η λέξη "άνεργος" αποτελείται από τρία μορφήματα: το πρόθημα α(ν)-, που σημαίνει "μη/όχι", το θέμα -εργ-, που φέρει και την κύρια σημασία, και το το επίθημα -ος, που σημαίνει: (ενικός αριθμός), (ονομαστική πτώση), (αρσενικό γένος). Κι έτσι, ολόκληρη η σημασία της λέξης "άνεργος" σημαίνει στη Ν.Ε. " αυτός που δεν έχει εργασία", και αποτελεί την μελέτη της Μορφολογίας.

Κατόπιν θα οργανώσετε αυτές τις λέξεις σε φράσεις και προτάσεις.Αυτή είναι η μελέτη της Σύνταξης.

Για τα υπόλοιπα πεδία της Γλωσσολογίας θα ασχοληθούμε στις ανάλογες σελίδες όταν προκύψουν...Ευχαριστώ εκ των προτέρων,

Καλό ταξίδι στον μαγικό μας κόσμο!